Osteoporose: van preventie tot behandeling

Wat is osteoporose?

De botten zijn een heel leven lang voortdurend in ontwikkeling.

Ze bezitten twee soorten cellen:

cellen die het botweefsel afbreken (osteoclasten (1)),
cellen die het botweefsel vernieuwen (osteoblasten (2)).

Na 40 jaar wordt het botweefsel sneller afgebroken dan opgebouwd. Ook de dichtheid van het skelet verandert (3). Dit verschijnsel begint zeer traag. Daarna neemt het tempo toe met het ouder worden en bij vrouwen met de menopauze. Het bot krijgt onder andere een tekort aan mineralen, calcium en het botweefsel wordt lichter van structuur. Daardoor wordt het brozer en is er meer kans op botbreuken. Dat noemt men osteoporose (4).

Risicofactoren van osteoporose

Het risico op osteoporose neemt toe met de leeftijd. Ook vrouwen die natuurlijk of kunstmatig in de overgang zijn gekomen, horen bij de groep die het vaakst wordt getroffen. Omdat de eierstokken dan namelijk geen oestrogenen meer produceren, verliezen vrouwen in de overgang het beschermende effect van dit hormoon op de gezondheid van de botten.

Osteoporose kan ook worden veroorzaakt door bepaalde behandelingen (van borst- of prostaatkanker, het gebruik van corticoïden, enz.) of ziekten (anorexia, problemen met de schildklier, darmen, enz.).

Andere risicofactoren zijn:

ondergewicht (zeer lage BMI of body mass index),
te weinig lichaamsbeweging want daarmee wordt de botmassa in stand gehouden,
alcoholisme,
roken,
een tekort aan vitamine D en/of calcium.

Genetische factoren en de familiale voorgeschiedenis van osteoporose of specifieke breuken aan bijvoorbeeld de dijbeenhals spelen ook een rol.

Hoe voorkomt u osteoporose?

De beste manier om osteoporose te voorkomen, is om een goed botkapitaal op te bouwen in de kinder- en tienerjaren en om dat vervolgens te onderhouden als volwassene.

Enkele adviezen:

Zorg vanaf de kinderjaren voor een voeding die voldoende calcium van dierlijke en/of plantaardige oorsprong bevat. Zo wordt in de eerste plaats het skelet sterk en verder wordt ook voorkomen dat het lichaam calcium uit het skelet haalt als het dit mineraal nodig heeft. De voedingsmiddelen die veel calcium bevatten zijn melkproducten, vette vis met graten (sardines bijvoorbeeld), koolsoorten, bonen, linzen en kikkererwten, spinazie en schaalvruchten. Mineraalwater zorgt ook in variabele hoeveelheid voor calcium.
Beoefen een sport zoals joggen, wandelen, gymnastiek of tennis.
Zorg voor voldoende blootstelling aan zonlicht (voor de synthese van vitamine D). Daarnaast zit er ook vitamine D in vette vis, eieren en melkproducten.
Rook niet of stop met roken.
Drink niet te veel zuurvormende dranken (alcohol, koffie, cola, enz.). Het lichaam moet hierdoor namelijk het zuur-base-evenwicht herstellen. Het lichaam gaat daarvoor calcium uit de botten halen, waardoor ze op termijn brozer worden.

Hoe kan osteoporose worden behandeld?

In de overgang of vanaf 50 jaar is het doel van de osteoporosebehandelingen om de afname van de botdichtheid te vertragen en botbreuken te voorkomen.

De arts kan hormonale substitutietherapie (HST) voorschrijven na uitsluiting van contra-indicaties. De HST zorgt ervoor dat de osteoporose zich niet ontwikkelt, maar enkel tijdens de duur van de behandeling. Aangezien HST in bepaalde gevallen niet zonder risico is, dient de arts regelmatig opnieuw te beoordelen of deze behandeling voor de patiënte nog voldoende voordeel inhoudt.

Er zijn alternatieven, vooral voor vrouwen in de postmenopauze.
Bepaalde medicijnen vertragen het proces van de botafbraak (bisfosfonaten, Denosumab). Andere medicijnen bedoeld voor ernstigere vormen van de ziekte stimuleren de botopbouw (parathormoon).

SERM (Raloxifeen) maken ook deel uit van de vele osteoporosebehandelingen: deze moleculen zijn geen hormonen, maar hebben op bepaalde cellen, waaronder de botcellen, dezelfde werking als hormonen.
Ook calcium- en vitamine D-supplementen kunnen worden aanbevolen. Praat erover met uw arts.