Wanneer je door seks besmet raakt…

Wat is een SOI?

SOI zijn infecties die worden overgedragen tijdens geslachtsgemeenschap of seksuele contacten. Men mag echter niet vergeten dat sommige SOI daarenboven ook langs andere wegen kunnen worden overgedragen, zoals via bloed, het delen van een besmette naald of van moeder op kind tijdens de zwangerschap. Er bestaan een dertigtal virussen, bacteriën en parasieten die langs seksuele weg overdraagbaar zijn. Hiervoor is penis-vaginaal contact niet steeds noodzakelijk: overdracht kan ook gebeuren door contact met genitaliën, huid, vingers, vagina, aars of mond.

Bepaalde SOI veroorzaken weinig tot geen symptomen en je kan dus besmet geraken en/of besmettelijk zijn zonder het te weten en zonder je ziek te voelen. Daarom heeft de Wereld Gezondheids Organisatie (WGO) de term SOA (Seksueel Overdraagbare Aandoening), die inhoudt dat je alleen besmettelijk kan zijn wanneer de ziekte uitgebroken is, vervangen door SOI, met de hoop preventie en snelle behandeling aan te moedigen.

Hoe worden SOI overgedragen?

Wanneer bloed, sperma of seminaal vocht (de vloeistof waarin zich de spermacellen bevinden) en vaginale afscheidingen in contact komen met het genitale slijmvlies, het anale slijmvlies of het mondslijmvlies van de partner; hiervoor is dus niet eens penetratie of ejaculatie noodzakelijk.
Geslachtgemeenschap (penis-vaginaal contact) is dus niet vereist, contact volstaat. Om die reden worden SOI ook vaak overgedragen tussen mannelijke en vrouwelijke homoseksuele koppels.
Wanneer deze vloeistoffen in contact komen met huidletsels (wondjes, schaafwonden, zweertjes) van de partner, inclusief microletsels in de mond of keel, is overdracht meer frequent.
Wanneer deze vloeistoffen in contact komen met slijmvliezen tijdens menstruatie.

Maar ook:

Bij gebruik van de gebruikte spuit of naald van een besmette druggebruiker.
Bij het delen van materiaal voor het snuiven (rietje), materiaal voor het tatoeëren of piercen met besmette personen.
Gebruik van scheerapparaten, tandenborstels, nagelknippers, washandjes die in contact geweest zijn met een besmet persoon zijn doorgaans geen bronnen van overdracht maar worden toch best vermeden, zeker na recente besmetting (als de lading micro-organismen in het bloed of slijmvliezen nog hoog zijn).
Toiletbrillen kunnen kort besmet zijn, maar microben kunnen meestal niet lang overleven op zulke oppervlakten. Toiletbrillen zijn dus zelden of nooit de oorzaak van het oplopen van een SOI.

Al deze overdrachtswijzen blijven gelden ook als je geen symptomen hebt of onder behandeling bent.

Wat zijn de gevolgen voor de gezonheid?

Bepaalde SOI zijn makkelijk te genezen, anderen zijn niet of minder. In dat laatste geval vermindert behandeling wel gevolgen van de ziekte, en de kans op overdracht naar iemand anders, maar geneest ze niet.
Bij vrouwen kunnen bepaalde bacteriële SOI de eileiders aantasten waardoor er zich vernauwingen, afsluitingen en/of vergroeiingen kunnen vormen. Zo ontstaan er verwikkelingen van langdurige (chronische) bekkenpijn, buitenbaarmoederlijke zwangerschap (ook extra-uteriene zwangerschap genoemd), en verminderde vruchtbaarheid.
SOI met bepaalde papillomavirussen veroorzaken baarmoederhalskanker; andere SOI kunnen de ontwikkeling van baarmoederhalskanker vergemakkelijken.
Sommige SOI zijn overdraagbaar van moeder op foetus met een risico op ernstige verwikkelingen en misvormingen.
Het afweersysteem en de geslachtsorganen zijn kwetsbaarder en ontvankelijker voor elke andere infectie. Een SOI verhoogt het risico om een andere SOI te krijgen.
Aantastingen van het afweersysteem, de gewrichten, de hersenvliezen en het zenuwstelsel zijn mogelijke gevolgen bij welbepaalde SOI.
Bij mannen kan pijn bij het plassen aanhouden en het risico op onvruchtbaarheid is eveneens aanwezig.

De symptomen van seksueel overdraagbare ziekten

Het grootste probleem is dat symptomen afwezig of heel discreet kunnen zijn.
Ongemak, irritatie, jeuk en een branderig gevoel aan de geslachtsorganen of in de anale streek, pijn in de onderbuik of bij het plassen, huidmanifestaties zijn tekens die bij twijfel moeten leiden tot een controle bij de arts. Alleen een gynaecologisch onderzoek kan een SOI aantonen.

Bij mannen zijn de symptomen vergelijkbaar. Dat betekent niet dat een SOI werd opgelopen, maar de afwezigheid van symptomen betekent niet dat de man geen drager kan zijn. Op raadpleging gaan is bij twijfel onontbeerlijk.

Preventie

Het nadenken over de wenselijkheid tot seksueel contact met onbekenden, en het gebruik van een condoom zijn de eerste en meest belangrijke preventiemiddelen tegen de overdracht van SOI.

Opsporing is onontbeerlijk na een risicovol seksueel contact, bij de start van een nieuwe relatie, voor wie het condoom wenst te stoppen in een stabiele relatie met dezelfde partner en bij zwangerschapswens. Bij de minste twijfel is een raadpleging aan te bevelen.

Het chronische karakter van bepaalde SOI en het besmettingsgevaar veroorzaken angst. Gebrek aan informatie voedt misvattingen en verstoort het sociale en affectieve leven. Daarom is het noodzakelijk om risicogedrag te onderkennen, en seksuele opvoeding uit te breiden over de familiale, sociale en religieuze grenzen heen.