Wat is endometriose?
Endometriose is een chronische ontstekingsziekte van het vrouwelijke genitale stelsel die onder meer hevige pijn in de onderbuik veroorzaakt. Om deze ziekte te begrijpen, moet je eerst weten wat het endometrium is.
Het endometrium is de slijmvlieslaag die de binnenzijde van de baarmoeder bekleedt. Tijdens de cyclus en onder invloed van oestrogenen wordt het endometrium dikker in voorbereiding van een eventuele zwangerschap. Als er geen bevruchting plaatsvindt, wordt het endometrium afgestoten en afgevoerd via de vagina. Er treedt een menstruatie op.
Wat is er bij endometriose aan de hand?
Bij een vrouw met endometriose ontwikkelt weefsel met dezelfde kenmerken als het endometrium zich op abnormale plekken buiten de baarmoeder.
Men spreekt in dat geval van endometriosehaarden of -letsels.
Onder invloed van de hormonen die een rol spelen bij de menstruatie bloeden die stukjes weefsel, net als het endometrium. Daardoor treedt een ontstekingsreactie op die pijn en verklevingen met andere organen veroorzaakt.
Waar kan endometriose voorkomen?
Men onderscheidt twee vormen van endometriose:
Externe endometriose
In de meeste gevallen komen er letsels voor op:
- het buikvlies dat de organen in het bekken bekleedt
- de eierstokken
Maar de haarden zijn ook mogelijk:
- in de ligamenten die de baarmoeder op haar plaats houden
- op de wand van de darmen
- op de wand van de blaas
In zeldzamere gevallen kan endometriose ook buiten het bekken optreden, zoals op het middenrif, in het litteken van een keizersnede of in de navel.
1. Buikvlies / 2. Ovarium / 3. Ligamenten / 4. Darm / 5. Blaas
Interne endometriose
1. Baarmoeder / 2. Endometrium
Waar komt endometriose vandaan?
De precieze oorzaak van endometriose is niet bekend. Men weet evenmin waarom bepaalde vrouwen ermee te maken krijgen en andere niet. Nochtans is het een vrij frequente ziekte. Volgens de zeldzame statistische gegevens waarover we beschikken , wordt één vrouw op tien in de vruchtbare leeftijd erdoor getroffen.
Niettemin worden er bepaalde theorieën naar voren geschoven. Een van die theorieën stelt dat bloed tijdens de menstruatie via de eileiders terugloopt in de buikholte. In dit bloed zitten cellen die zich zouden nestelen op de wand van de organen in het bekken.
Maar omdat endometriose soms ook buiten het bekken kan optreden, is er een andere hypothese die veronderstelt dat deze endometriumcellen via de bloedbaan of de lymfeklieren naar andere locaties worden verspreid.
Wat zijn de symptomen van endometriose?
De symptomen verschillen volgens de plaats waar de endometrioseletsels voorkomen. Het vaakst voorkomende symptoom is hevige pijn in het bekken.
De meeste symptomen hebben een cyclisch karakter en verhevigen tijdens de menstruatie (onder invloed van de oestrogenen). Ze beginnen enkele dagen vóór de menstruatie en stoppen als de menstruatie gedaan is, elke maand opnieuw. Na verloop van tijd kan de duur van de klachten langer worden.
Mogelijke symptomen zijn:
- pijnlijke menstruatie (soms zeer hevige pijn)
- pijn in de onderbuik
- pijn bij seksuele betrekkingen
- stoornissen in het darmkanaal (constipatie, diarree, pijn en bloed in de ontlasting)
- een opgeblazen gevoel
- stoornissen van de urinewegen (branderig gevoel en bloedverlies in de urine)
- onvruchtbaarheid
- vermoeidheid
Endometriose kan ook geen symptomen geven en alleen worden ontdekt als een koppel er niet in slaagt spontaan kinderen te krijgen. Deze ziekte is immers vaak de oorzaak van onvruchtbaarheid.
Zijn er risicofactoren om endometriose te krijgen?
Diverse factoren verhogen het risico om endometriose te krijgen:
- Een eerste menstruatie op jonge leeftijd;
- Hevige menstruatiepijn tijdens de adolescentie (pijn die niet overgaat na inname van pijnstillende middelen en/of bij therapie met orale anticonceptie);
- Langdurige menstruatie;
- Overvloedige menstruatie;
- Bepaalde genitale afwijkingen
Is endometriose erfelijk?
Onderzoekers vermoeden dat bepaalde genen inderdaad voorbeschikken tot de ziekte omdat endometriose in sommige families vaker voorkomt. Maar welke genen dat zijn, is niet gekend.
Zeker is dat endometriose niet besmettelijk en niet seksueel overdraagbaar is.
Wat is de behandeling van endometriose?
Endometriose is een chronische ziekte: als je ze eenmaal hebt, is ze moeilijk te genezen. Niettemin bestaan er diverse behandelingen om de symptomen en endometriosepijn te verlichten, en om te voorkomen dat de ziekte zich verder ontwikkelt en nieuwe letsels vormt.
In samenspraak met de arts of gynaecoloog zal de beste behandeling voor elke vrouw en in elke periode van haar leven worden besproken.

Behandeling met medicijnen
- Ontstekingsremmers en pijnstillers
Die geneesmiddelen verlichten de pijn en de ontsteking die veroorzaakt worden door de endometriose. Met deze middelen is de behandeling symptomatisch, maar genezing van de ziekte is niet mogelijk. Om effectief te zijn, moet je de inname starten vóór je de pijn verwacht. Je moet de middelen regelmatig verder nemen zolang de pijn duurt. - Hormonale geneesmiddelen
Het doel van een hormonale behandeling van endometriosepijn is de productie van oestrogeen te onderdrukken, zodat de endometriosehaarden niet meer worden geactiveerd en de pijn wordt weggenomen.- Met de anticonceptiepil en progesteronbehandelingen die continu ingenomen worden, kan men de menstruatiecyclus onderbreken en de menstruaties dus stoppen. Als er geen menstruatie is, bloeden ook de endometrioseletsels niet meer. Bijgevolg verdwijnt de pijn. Bovendien onderdrukt progesteron de effecten van oestrogenen, waardoor de ziekte zich niet verder ontwikkelt.
- De arts of gynaecoloog kan eveneens besluiten om LHRH-analogen toe te dienen – LHRH is een hormoon dat een sleutelrol speelt in de menstruatiecyclus (Lees de artikel over de hormonen in de menstruatiecyclus). Op die manier wordt de oestrogeenproductie onderdrukt en ontstaat er een toestand van kunstmatige menopauze. De endometriosehaarden zullen dan geleidelijk uitdrogen, waarna de ontstekingsreactie vermindert tot verdwijnt.

Chirurgische aanpak
Chirurgie is aangewezen in bepaalde omstandigheden, zoals de behandeling van een endometrioseletsel, onvruchtbaarheid of terugkerende symptomen na een hormonale behandeling. Het doel van een operatie is al het zichtbare endometrioseweefsel en de verklevingen te verwijderen. Er is evenwel geen garantie dat er geen herval zal zijn.
Doorgaans gebeurt de ingreep via een kijkoperatie of laparoscopie. De buikwand hoeft niet te worden geopend – er zijn alleen kleine insnijdingen nodig waarlangs de instrumenten en de camera kunnen worden ingebracht. Er zijn minder littekens en het herstel is sneller.
In het geval van diepe endometriose of talrijke verklevingen is de ingreep complexer. Dan moet men zijn toevlucht nemen tot een laparotomie, een ingreep waarbij de buik moet worden geopend.
Bij jonge vrouwen met kinderwens zal alles in het werk worden gesteld om de vruchtbaarheid te behouden. Bij oudere vrouwen met moeilijk te behandelen pijn en die geen kinderwens meer hebben, is het verwijderen van de eierstokken de belangrijkste ingreep omdat endometriosehaarden dan niet meer kunnen worden gestimuleerd. Daardoor wordt de oorzaak van de pijn weggenomen.
Is het mogelijk om endometriose te voorkomen?
Neen, tot op heden is het niet mogelijk om endometriosehaarden te voorkomen.
Gezond leven, een evenwichtige voeding, een betere stressbeheersing en regelmatig bewegen kunnen wel het risico op de ziekte beperken of voorkomen dat men hervalt.
Publicatiedatum : 14-06-2016
www.uzleuven.be/fertiliteitscentrum/endométriose
www.endometrioseliege.be